Η υδροκινόνη είναι ένα πολύ γνωστό συστατικό γύρω από το οποίο έχει αναπτυχθεί μεγάλη φημολογία. Ανακαλύφθηκε το 1880 από τον σερ William de Wiveleslie Abney ως ουσία για την εμφάνιση φωτογραφιών, αλλά σύντομα άρχισε να χρησιμοποιείται και στην καλλυντική φροντίδα. Έγινε πολύ δημοφιλής ως ουσία για τη λεύκανση του δέρματος σε Αφρική και Ασία. Όμως οι πιθανές της παρενέργειες – αίσθημα καύσου, κοκκίνισμα, μόνιμος αποχρωματισμός – και οι συζητήσεις που προκλήθηκαν σε σχέση με τις κοινωνικές επιπτώσεις της λόγω πιθανών πιέσεων που θα ένιωθαν οι γυναίκες ώστε να λευκαίνουν το δέρμα τους έκανε την υδροκινόνη αντικείμενο διαμάχης. Παρόλα αυτά η υδροκινόνη θεωρείται από πολλούς δερματολόγους «συστατικό χρυσός» για τη λεύκανση, αρκεί να γίνεται ορθή χρήση της.
Τι είναι η υδροκινόνη και τι κάνει;
Σήμερα μπορεί κανείς να συναντήσει την υδροκινόνη σε σκευάσματα με συγκέντρωση έως 2% χωρίς συνταγή σε προϊόντα που πωλούνται σε καταστήματα και φαρμακεία και πάνω από 2% με συνταγογράφηση του γιατρού. Χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις υπερμελαγχρώσεων, όπως είναι οι τραυματικές ουλές, οι ουλές ακμής, οι γεροντικές κηλίδες, οι φακίδες, το μέλασμα κ.α.
Η υδροκινόνη λευκαίνει το δέρμα μειώνοντας τον αριθμό των μελανινοκυττάρων (των κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την μελάγχρωση του δέρματος). Το συστατικό προκαλεί την καταστολή μίας σημαντικής ενζυμικής διαδικασίας στα μελανινοκύτταρα που εμποδίζει τη μετατροπή της τυροσίνης σε διυδροξυφαινυλαλανίνη, πράγμα που σταδιακά οδηγεί στη μείωση που ποσοστού μελανίνης στο δέρμα. Η διαδικασία αυτή είναι αντιστρέψιμη και η έκθεση στον ήλιο ή στην υπεριώδη ακτινοβολία θα προκαλέσει ξανά την εμφάνιση υπερμελαγχρώσεων και στις περιοχές που έχουν λευκανθεί.
Ο λόγος που η υδροκινόνη θεωρείται το «Άγιο Δισκοπότηρο» της λεύκανσης του δέρματος είναι η δύναμή της. Ενώ υπάρχουν πολλές ουσίες διαθέσιμες για λεύκανση, καμία δε φτάνει στην αποτελεσματικότητα την υδροκινόνη λόγω του ότι οι άλλες είναι καλλυντικής λευκαντικής δράσης στοιχεία, ενώ η υδροκινόνη φαρμακευτικής και έχει ελεγχθεί και εγκριθεί ως φάρμακο. Αυτή η φαρμακευτική δράση έχει την έννοια της αντιμετώπισης ή της πρόληψης καταστάσεων που επηρεάζουν τη δομή του ανθρώπινου σώματος ή κάποιας ασθένειας. Η καλλυντική δράση έχει την έννοια της χρήσης για περιποίηση και βελτίωση της εμφάνισης. Ουσιαστικά, τα καλλυντικά προϊόντα δε μπορούν να θεωρηθούν πως αλλάζουν τη δομή του δέρματος, ενώ τα φαρμακευτικά μπορούν.
Πιθανές παρενέργειες της υδροκινόνης
Η υδροκινόνη κατατάσσεται στα αλλεργιογόνα. Φαίνεται πως το 16-17% του γενικού πληθυσμού είναι ευαίσθητο στη χρήση της, είτε ερεθίζοντας το δέρμα, είτε προκαλώντας τους αλλεργία. Χωρίς να γνωρίζουμε τον μηχανισμό, τα άτομα που είναι αλλεργικά στην υδροκινόνη μπορεί να παρουσιάσουν επιδείνωση της μελάγχρωσης λόγω φλεγμονής.
Η χρόνια χρήση της υδροκινόνης έχει συνδεθεί με μία κατάσταση που ονομάζεται ωχρονοσία που είναι ένα σύνδρομο παραγωγής ενός οξέος (που σχετίζεται με την παραγωγή καστανού χρώματος) στο συνδετικό ιστό. Βέβαια, τα περιστατικά αυτά σπανίως συμβαίνουν πια λόγω της σωστής χρήσης και με μέτρο της υδροκινόνης.
Για την ιστορία να αναφέρουμε πως λευκαντικές κρέμες στα παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν και ως δραστικό λευκαντικό παράγοντα τον υδράργυρο που όμως είναι τοξικός, προκαλεί δηλητηρίαση και έχει απαγορευτεί. Βέβαια, μη ελεγμένα καλλυντικά πιθανόν να περιέχουν και υδράργυρο.
Το συμπέρασμα
Η ασφάλεια της υδροκινόνης για τους ανθρώπους δεν έχει αποφασιστεί. Οι έρευνες εργαστηριακά σε βακτήρια και ζωικά κύτταρα έδειξαν πως έχει κάποιες καρκινογόνες και μεταλλακτικές ιδιότητες, αλλά ακόμα δεν έχουν περιγραφεί τέτοιες σε μελέτες με ανθρώπους. Σε μία μελέτη με ποντίκια, που χορηγούταν για καιρό από στόματος υδροκινόνη, δεν παρουσίασαν κανένα σύμπτωμα ασθενείας. Σε μία άλλη μελέτη, εθελοντές έλαβαν 500mg ημερησίως για 5 μήνες και δεν έιχαν καμία αρνητική συνέπεια. Η τοπική εφαρμογή στο πρόσωπο, λιγότερο με συγκέντρωση μικρότερη από 200mg που δεν απορροφάται και όλη η ποσότητα της κρέμας από το δέρμα είναι συνολικά 2.500 φορές μικρότερη από την ποσότητα της έρευνας. Η επιστημονική έρευνα και η μεγάλη ιστορία της χρήσης της υδροκινόνης έως τώρα δείχνει πως είναι ασφαλής κάτω από τις οδηγίες του γιατρού.
Άλλες δημοφιλείς ουσίες για τη λεύκανση του δέρματος είναι: το κοχικό οξύ, η αρμπουτίνη, η αρκτοστάφυλος, η εξυρεσορκινόλη, η φαινυλεθυλρεσορκινόλη, το τρανεξαμικό οξύ και το αζελαϊκό οξύ.
Επιμέλεια κειμένου
Χριστίνα Τουλουμάκου